

– ऋतु शर्मा ननंन पाँडे, नीदरलैंड

उनकी खामोशी बोलती है
(द्वितीय विश्वयुद्ध के यहूदी पीड़ितों के लिए)
⸻
छोटे-छोटे जूते लाइन में रखे थे,
मासूम आँखों में डर चिपका था,
नाम, धर्म, उम्र — सब मिटा दिए गए,
सिर्फ़ एक चिन्ह — स्टार ऑफ़ डेविड बाकी था।
बिना शोर के ट्रेनें चली थीं,
सपनों को डिब्बों में बंद कर,
हर स्टेशन पर कोई माँ रोई थी,
और बच्चों ने आँसू पीकर उत्तर दिया — “ठीक हूँ, माँ।”
ईंटों की दीवारें, कोनों की छाँव,
अंधेरे तहख़ानों में साँसे सिकुड़ी थीं,
जहाँ जीवन की खुराक एक रोटी थी,
और उम्मीद — एक खिड़की की दरार।
कैम्पों की राख से उड़ती हवाएँ,
आज भी उस गंध को ढोती हैं,
जहाँ एक नंबर बन गया नाम,
और इंसान — एक आँकड़ा मात्र।
पर वे ख़त्म नहीं हुए…
हर यहूदी आँख में अब इतिहास जलता है,
हर प्रार्थना में उनकी चीख़ें गूँजती हैं,
और हर मेनोराह की लौ कहती है —
“हम बचे हैं, ताकि तुम भूलो नहीं।”
⸻
याद रखो — ताकि फिर कभी न हो।
Never again.
***** ***** *****
Hun stilte spreekt
(Voor de Joodse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog)
⸻
Kleine schoentjes stonden in een rij,
onschuldige ogen vol beven,
Naam, geloof, leeftijd — uitgewist,
alleen de ster van David bleef kleven.
Treinen vertrokken zonder geluid,
met dromen opgesloten in wagons,
Op elk station huilde een moeder stil,
en kinderen zeiden zacht — “Het gaat goed, mam.”
Bakstenen muren, schaduwen in hoeken,
in donkere kelders stokte de adem,
Waar leven slechts een stuk brood was,
en hoop — een kier in het raam.
De wind draagt nog steeds de as
van kampen vol verloren zielen,
Waar een nummer je naam werd,
en een mens — slechts een cijfer in de regels.
Maar zij zijn niet verdwenen…
In elke Joodse blik brandt hun verhaal,
In elk gebed weerklinkt hun schreeuw,
en elke vlam van de menora zegt:
“Wij overleefden, zodat jij niet vergeet.”
⸻
Herinner — zodat het nooit meer gebeurt.
Nooit meer.
***** ***** *****